Koncert 20-11-2022 - Parafia św. Mikołaja w Bydgoszczy-Fordonie

Anna Szarapka

III Bydgoskie Dni Muzyki Kościelnej

Improwizacja i muzyka chóralna w kościele pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy

20 listopada 2022 roku w parafii pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy odbył się Koncert inaugurujący III Bydgoskie Dni Muzyki Kościelnej. Bohaterami koncertu były dwa najpiękniejsze instrumenty: organy – słusznie uznawane za króla instrumentów i głos ludzki – najwspanialszy ze wszystkich instrumentów, ponieważ zdolny jest nie tylko wspaniale śpiewać, ale także przekazać znaczenie wyśpiewanego słowa. Łotewski muzyk Rihards Dubra, którego utwór zabrzmiał podczas niedzielnego koncertu, snując refleksje na temat muzyki, zadał sobie pytanie: „Mówiąc czysto filozoficznie, jaki jest w takim razie najważniejszy cel muzyki?” I odpowiadając stwierdził: „Wpływać na człowieka poprzez emocje. (…) Tak jak każdy ma swoją drogę do Boga, tak każdy kompozytor ma swoją własną drogę do emocji w muzyce, a przez to – także do Boga”.

Wyjątkowość niedzielnego koncertu polegała na tym, że obok śpiewu chóralnego zabrzmiała również organowa muzyka improwizowana. Na ogół bywamy na koncertach, podczas których słyszymy dzieła skomponowane przez muzyka-twórcę, a wykonywane przez wokalistę lub instrumentalistę-wirtuoza. Jarosław Ciechacki połączył dwie funkcje – kompozytora i wykonawcy-wirtuoza, organisty. Było to możliwe dzięki szczególnym umiejętnościom, wymagającym wielu ćwiczeń i studiów, ale także intuicji, kreatywności i wyobraźni.

Podczas inauguracyjnego koncertu usłyszeliśmy również Scholę Liturgiczną Katedry Bydgoskiej powstałą w marcu 2021 roku, z inicjatywy organisty Katedry Bydgoskiej, Krzysztofa Fryski. Warto podkreślić, że zespół uczestniczy w najważniejszych uroczystościach i liturgiach celebrowanych w Katedrze Bydgoskiej, ale także w uroczystościach poza diecezją. Pomimo niedługiej działalności Schola Katedralna ma już sukcesy konkursowe. Podczas odbywającego się we Włocławku, w dniach od 29 do 30 kwietnia 2022 roku, I Ogólnopolskiego Konkursu Organowego Akompaniamentu Liturgicznego i Muzyki Chóralnej „Surrexit vere” w kategorii chórów kościelnych Schola Katedralna zdobyła Złoty Dyplom (jedyny w tej kategorii) oraz Nagrodę Specjalną za Udany Debiut.

Koncert wypełniło pięć utworów chóralnych. Były to kompozycje twórców XX i XXI wieku, związanych z naszym kręgiem kulturowym i geograficznym: Piotra Jańczaka (ur. 1972), pochodzącego z Nakła nad Notecią, obecnie profesora Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, Marka Raczyńskiego (ur. 1982), przed laty członka Poznańskich Słowików prowadzonych przez prof. Stefana Stuligrosza, a następnie absolwenta Akademii Muzycznej w Poznaniu i Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, Rihardsa Dubry (ur. 1964), łotewskiego kompozytora i organisty oraz Mikuláša Schneider-Trnavský’ego (1885-1958), słowackiego kompozytora, dyrygenta i nauczyciela muzyki, autora katolickiego, słowackiego śpiewnika kościelnego, wydanego w 1937 roku, w którym opublikował ponad 500 pieśni, a będącego odpowiednikiem polskiego Śpiewnika kościelnego ks. Jana Siedleckiego. Jedynym kompozytorem niedzielnego koncertu, pochodzącym z odległej Ameryki był Gordon Young (1919-1998), kompozytor i organista. Wszystkich, zarówno kompozytorów, jak i wykonawców koncertu łączyła jedna, najważniejsza cecha – troska o muzykę kościelną, jej rozwój i piękno. Utwory wykonane podczas koncertu utworzyły ekspresyjną i znaczeniową, medytacyjno-modlitewną całość. Wieczorne, muzyczne zamyślenie rozpoczęło Kyrie Piotra Jańczaka, będące wołaniem Panie zmiłuj się. Następnie muzycy poprowadzili słuchaczy przez tajemnicę ojcostwa Boga w utworze Otče náš Mikuláša Schneidera-Trnavský’ego. Kolejna kompozycja była ukierunkowana na rozważanie męki Pana Jezusa w utworze O Crux ave (O, witaj Krzyżu) Rihardsa Dubry. Kompozycja Dominus illuminatio mea Marka Raczyńskiego, oparta została na 27 Psalmie, w którym Dawid wyraża ufność swoją w Bogu we wszelkich przeciwnościach tego życia, i tego jedynie pragnie, aby mógł zamieszkać w domu Pańskim i tam Panu dziękować za Jego opiekę i dobroć. Modlitewne zamyślenie zakończyło Alleluja Gordona Younga.

Dramaturgia medytacji przebiegała w dwóch niezależnych, ale połączonych jedną myślą kompozycjach. Każdy utwór wykonany przez katedralną Scholę liturgiczną poprzedziła improwizacja przygotowana przez Jarosława Ciechackiego. Organowe improwizacje wykorzystywały motywy utworów chóralnych, przybierały zróżnicowane formy i wprowadzały śpiew Scholi. Uważnie słuchając melodii improwizacji organowych łatwo rozpoznać można było te same motywy melodyczne w warstwie organowej i chóralnej. Jarosław Ciechacki przygotował pięć improwizacji, które ujął w następujących formach:

Preludium misterioso z wykorzystaniem motywów Kyrie Piotra Jańczaka
Adagio Cantabile z wykorzystaniem motywów Otče nášMikulášaSchneidera-Trnavsky’ego
Medytacja z wykorzystaniem motywów O Crux Ave Rihardsa Dubry
Fuga Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me(Ponieważ mój ojciec i moja matka mnie opuścili) z Dominus illuminatio mea Marka Raczyńskiego
Introdukcja do Alleluja Gordona Younga

W wykonaniu Scholi Liturgicznej Katedry bydgoskiej pod dyrekcją Krzysztofa Fryski usłyszeliśmy kolejno:

Kyrie Piotra Jańczaka,
Otče náš Mikuláša Schneidera-Trnavsky’ego,
O Crux ave Rihardsa Dubry,
Dominus illuminatio mea Marka Raczyńskiego,
Alleluja Gordona Younga.

Koncert stanowił modlitewną medytację prowadzoną przez organy i śpiew wielogłosowy. Znakomite połączenie interesujących improwizacji Jarosława Ciechackiego z bogatymi brzmieniami Scholi Liturgicznej Katedry Bydgoskiej stworzyło nadzwyczajną dramaturgię koncertu. Ekspresyjne Kyrie Jańczaka, kantylenowe Otče náš Schneidera-Trnavsky’ego, liryczne, subtelne, O Crux Ave Durby kontrastowało konstrukcyjnie i wyrazowo z improwizowaną, organową fugą opartą na motywach Dominus illuminatio mea Marka Raczyńskiego. Końcowe Alleluja Gordona Younga pozostawiło natomiast słuchaczy w uniesieniu, w atmosferze nadziei i radości.